I kod srpskih nacionalista Tito je loše prošao – optužuju ga za srbofobiju, njegovu vladavinu nazivaju brozomorom i na dušu mu stavljaju mnoge grehove i zločine učinjene protiv Srba. Dati objektivnu, cjelovitu sliku o Titu teško je i objektivnim istoričarima, ali je nesporno: doživotni jugoslovenski predsjednik i pored svojih grešaka i grehova (a imao ih je) zaslužan je kao kohezioni faktor jugoslovenskog društva – držao nas je toliko godina na okupu.

Istraživanja istoričara pokazuju da je u vrijeme aprilskog rata KPJ imala 8.000 članova i da se broj uoči ustanka povećao na 12.000, a članova SKOJ-a na 40.000, mada se pominje i broj od 50.000.

Članstvo KPJ neposredno poslije aprilskog rata u zemljama Jugoslavije je brojilo: u Hrvatskoj oko 4.000, u Srbiji oko 2.500, u Crnoj Gori oko 1.800, u Sloveniji oko 1.200, u BiH preko 800, a u Makedoniji 1.200, na KiM 270. Članstvo su sačinjavali radnici, inteligencija, naročito iz redova đaka i studenata, s obzirom na ulogu KPJ na univerzitetima i drugim školama, kao i seljaci naročito iz Crne Gore, Vojvodine, Dalmacije, Like, Banije, Korduna.

Hitlerova odluka da napadne Kraljevinu Jugoslaviju nije se odnosila samo na uništenje jugoslovenske vojske i okupaciju jugoslovenske teritorije već joj je cilj bio i razbijanje Jugoslavije kao države. Fašističke sile Njemačka, Italija, Mađarska i Bugarska držale su da je Jugoslavija versajska vještačka državna tvorevina, da je bila tamnica za mnoge porobljene narode koje je trebalo osloboditi, a u stvari zadovoljavale su svoje teritorijalne pretenzije.

Na dan napada Njemačke na SSSR 22. juna 1941. na sjednici Politbiroa CK KPJ, članova koji su se nalazili u Beogradu, održane na taj dan napada, donijeta je odluka da se počne oružana borba protiv okupatora. CK KPJ je pozvala „proletere svih zemalja Jugoslavije da zauzmu svoja mjesta”. Prije podizanja ustanaka protiv okupatora KPJ, po ocjeni kompetentnih istoričara, bila jedinstvena politička snaga, dobro organizovana, velike udarne moći, s prekaljenim kadrom. Uticaj partije u narodu prevazilazio je daleko njenu kadrovsku osnovu. Oko jezgra predratnih revolucionara uoči rata stvara se organizaciono čvrsta, ideološki zrela, politički jedinstvena i akciono disciplinovana partija koja je okupljala mlađi kadar. Ustanički starješinski kadar čine komunisti i manji broj oficira i podoficira jugoslovenske vojske, patriota i pripadnika ili simpatizera KPJ, kao i veterani španskog građanskog rata.

Sjednici Politbiroa CK KPJ, održanoj 4. jula, na kojoj su pored Tita prisustvovali Aleksandar Ranković, Sreten Žujović, Ivo Lola Ribar, Milovan Đilas, Ivan Milutinović i Svetozar Vukmanović, usvojeni zaključci predviđali su da se sa sabotaža i diverzija pređe na borbu u formi partizanskog rata, da se stvaraju partizanski odredi, uvedu politički komesari kao predstavnici KPJ u oružanim jediicama, i da se u jugoslovenske zemlje upute članovi sa izvanrednim ovlašćenjima. U BiH upućen je Svetozar Vukmanović, a u Crnu Goru Milovan Đilas.

Sklon sam zaključku da proglas jugoslovenskog partijskog vrha upućen proleterima, i njegova Odluka donesena 4. jula 1941. nijesu u duhu „preporuka” Kominterne. Naime, bili su iz Moskve upozoreni da se u „sadašnjoj etapi radi o oslobođenju od fašizma, a ne o socijalističkoj revoluciji”. Pokreti otpora imali su posebno mjesto u okupiranoj Evropi, a naročito opštenarodni ustanak u Jugoslaviji, koji je „sadržao u sebi socijalnu, nacionalnu i antifašističku emancipatorsku tendenciju kao nedjeljivo tkivo cjelovitog procesa”. Jezgro narodnooslobodilačkog pokreta bila je KPJ – njegov „organizaciono-ideološki predvodnik”.

Vladimir Dedijer u „Prilozoma” navodi da je prvi masovni oružani ustanak u Hitlerovoj tvrđavi, Evropi, izbio je u Jugoslaviji u ljeto 1941. godine. Kod naroda je postojala spremnost na borbu, naročito u Srbiji postoji želja da se spere ljaga kapitulacije jugoslovenske vojske u aprilskim ratu. U srpskom seljaštvu, veli Dedijer, postoji kult borbe protiv nadmoćnijeg neprijatelja i navodi da su vodili od 1912. do 1918. godine nekoliko ratova i to protiv Turaka, Bugara, Austrougarske i Njemačke.

Piše: Borivoje Ćetković

(Nastaviće se)

---